Herkese merhabalar, bu yazımda günlük hayatımızı oldukça sık karşılaştığımız, hemen herkesin hayatının bir döneminde etkilendiği veya tedavi olmak zorunda kaldığı; bacak ağrısından, nedenlerinden ve tedavi yöntemlerinden bahsetmek istiyorum.
Bacak Ağrısı Nedir?
Bacak ağrısı, uzun süre hareketsiz kalmaya ya da uzun süre ayakta kalmaya bağlı olarak da görülebilen, ayak bileği ile kasık bölgesi arasında hissedilen sızı olarak tanımlanabilir. Bacak ağrıları sıklıkla damar hastalığı kaynaklı olsa da, aşırı zorlanma ve yıpranma ile eklemler, kemikler, kaslar, bağlar, tendonlar, sinirler veya diğer yumuşak dokulardaki yaralanmaların sonucu olarak görülebilmektedir. Bu semptomların çoğu geçici olmakla birlikte bazı tekrarlayan bacak ağrılarının altında yatan tıbbi durumlar için tedavi gerekebilir.
Bacak ağrıları, ani başlayıp hızlıca geçen akut bacak ağrısı şeklinde olabildiği gibi, haftalarca hatta aylarca devam eden ve geçmeyen kronik bacak ağrıları da toplumda sıklıklagörülmektedir. Bacak ağrısı, nedenine bağlı olarak hafif veya şiddetli olabilir, yanma, karıncalanma veya bacakta uyuşma hissi ile birliktelik gösterebilir.
Bacak ağrısı neden olur?
Bacak ağrılarının sık tekrarlaması, istirahatle geçmemesi, belli bir hareket ile artış göstermesi, önemli sağlık problemlerinin işareti olabilir. Damar tıkanıklığı, sinir sıkışması, bel fıtığı, huzursuz bacak sendromu, eklem sorunları, diyabet, gebelik ve çocukluk döneminde büyüme ile görülen ağrılar bacak ağrısına neden olan başlıca sağlık problemleridir.
1. Dolaşım Sistemi Hastalıkları: Atardamar tıkanıklığı nedeniyle bacaklara yeterli kan ve oksijen akışının olmaması yürümekle artan bacak ağrısına neden olabildiği gibi, varis hastalığı nedeniyle bacaklarda gelişen venöz hipertansiyon ve venöz göllenme ya da toplardamar iltihabı (tromboflebit) gibi nedenler en sık damarsal bacak ağrısı nedenleridir.
Atardamar tıkanıklarının en sık nedenleri, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet, sigara kullanımı ve ileri yaş gibi faktörler olarak sayılabilir. Damar tıkanıklığı olan bacakta, fiziksel aktivite sırasında sağ bacak, sol bacak ya da her iki bacakta arta ağrı ve uyuşma hissi çoğunlukla dinlenme sırasında azalır. Dinlenince geçmeyen bacak ağrısı ve bacakta soğuma varlığında çok şiddetli damar tıkanıklığı akla gelmelidir. Damarlarda oluşan yağ plaklarınabağlı olarak kan dolaşımının yavaşlaması, alt ve üst bacakta ağrı hissine sebep olsa da bununla birlikte damar sertliği; kalp, beyin ve diğer hayati iç organlara giden damarlarda da tıkanmalara yol açar. Damar sertliği, bacak ağrısı yakınmalarının yanında; alt bacakta şişlik, soğukluk hissi, morarma ve açık yara oluşumu gibi şikayetlere yol açabilir.
Varis Hastalığı (Venöz Yetmezlik) ise; toplardamarlar içinde var olan çok hassas kapakçıkların çeşitli nedenlerle bozulması ve kanın geri kaçışı nedeniyle, alt bacakta kanın göllenmesiyle karakterize bulgulara neden olan, toplumda çok sık görülen bir hastalıktır. Venöz yetmezlik nedeniyle kanın geri kaçışı zaman içinde belirginleşen ve çok genişleyen varislere, şiddetli ağrılara, bacakta kızarıklık, şişme veya sıcaklık artışına, bacak renginde değişikliklere ve iyileşmeyen varis yaralarına neden olabilir.
Derin ven trombozu, toplardamarlarımızın kan pıhtısı nedeniyle tıkanmasıyla karakterize hastalıktır. Derin ven trombozunda oluşan pıhtı, çoğunlukla diz altında, baldır kaslarındaki toplardamardan başlar ve genellikle yukarıya doğru, uyluk ve kasık toplardamarlarına doğru genişler ve hatta karın içindeki ana toplardamara ulaşabilir. Daha az sıklıkla kol ve boyun toplardamarlarında da pıhtılaşma görülebilir.
Derin ven trombozu gelişen hastaların büyük kısmı aniden ortaya çıkan çok şiddetli bacak ağrısı ve şişlikle, acil servise ya da direk hekime başvururlar. Hastalığın geliştiği bacakta gözlenen bu semptomlar arasında; şişme ve çap farkı, şiddetli ağrı ve hassasiyet, şişen ya da hassasiyet olan bölgede ısı artışı (toplardamar iltihabı), bacakta ciltte kırmızı renk değişimi sayılabilir. Bacak ağrısı, genellikle aniden ortaya çıkar. Çoğu zaman, baldır bölgesi civarındadır ancak pıhtının yukarı doğru genişlemesiyle beraber üst bacakta da ağrı görülebilir. Ağrı kesiciler ile şiddeti biraz hafiflesede, genellikle birkaç saat içerisinde yeniden ortaya çıkar ve şiddetli hale gelir.
2. Sinir Sıkışması: İnsan vücudunda en uzun ve geniş sinir olan siyatik sinirinin kalça bölgesinde sıkışmasına bağlı olarak genellikle bacak ağrısı görülür. Uyluk yan yüzden başlayarak aşağı doğru ilerleyen ve dizin üst kısmında oluşan bu ağrının yanında, bacakta bulunan sinirlerin aşırı baskı altında kalmasından dolayı oluşan sinir sıkışması da bacak ağrısına yol açabilir. Karıncalanma, kas çekilmesi, yanma, uyuşma ve ağrı şeklinde belirtilerle ortaya çıkan sinir sıkışması; obezite, postür bozukluğu, aşırı egzersiz, travma gibi sebeplerden dolayı oluşabilir.
3. Bel Fıtığı: Omurilik kanalında daralma, sıkışma ya da bel fıtığı varlığında; fıtığa yol açan kitlesel lezyon, sinir üzerine baskı yarattığından şiddetli bacak ağrısı ve uyuşma ile belirtiverir. Omurgalar arasında yastık görevi gören disklerin, yırtılma ya da kayması ile birlikte bacağa giden sinir baskı altında kalırlar. Bacaklarda güçsüzlük, kas spazmı ve bacak ağrısı şikayetleri genellikle dinlenme sırasında ve ağır yük taşırken ortaya çıkar. Omurilik kanalında oluşan daralmaya bağlı olan bacak ağrısı ise yürüyüş sırasında ortaya çıkar. Bel fıtığı bacakta ağrının yanı sıra karıncalanma ve uyuşma gibi yakınmalara da yol açabilir.
4. Eklem Sorunları: Diz ekleminde var olan ortopedik problemler, yürüyüş ve daha çok ayakta durma ile tekrarlayan bacak ağrısına neden olabilir. Bacaktaki geçmeyen ağrı genellikle diz eklemi çevresindedir. Kireçlenme ise eklemlerde aşınma sonucu oluşan kilitlenmeden kaynaklanır ve ağrılıdır. Kalça ekleminden kaynaklanan ağrılar ise yürüyüş ile artar. Ağrı, kasık bölgesi ve uyluk kemiklerinde hissedilir.
5. Huzursuz Bacak Sendromu: Bacaklarda istemsiz seğirme, sürekli hareket ettirme isteği gibi belirtilerle başlayan huzursuz bacak sendromu, gece saatlerinde başlayan bacak ağrısı ve uykuya dalma problemleri ile bulgu verir. Sinir sistemi hastalıkları arasında oldukça yaygın olarak görülen huzursuz bacak sendromuna bağlı olarak gelişen bacak ağrıları, bacağın hareket ettirilmesi ya da yürüyüş ile azalabilir. Temelinde bir uyku hastalığıdır.
6. Diyabet: Şeker hastalığının vücutta direk etki ettiği en önemli sistemlerden biri sinir sistemidir. Diyabet hastalarında yüksek şeker düzeylerine bağlı gelişen sinir zedelenmeleri, diyabetik nöropati olarak bilinen şiddetli bacak ağrılara yol açabilir. Bu ağrılar etkilenen bacakta uyuşma, yanma, karıncalanma ve duyu kusuru olarak kendini gösterir. Fiziksel aktivite ile birlikte ağrı şiddetinde artış görülür. Bu hastaların ayak bakımına çok özen göstermeleri ve gereğinde özel ayakkabılar kullanmaları yara açılmasını engelleyecektir.
7. Gebelik: Hamilelik dönemi belirtileri arasında sıklıkla görülen bacak ağrısı, büyük ölçüde alınan kilolardan ve venöz yetmezlik (Varis Hastalığı) kaynaklıdır. Hamilelikte baldır ağrıları ve krampları çoğunlukla 4.aydan sonra görülmeye başlar. Aniden olan kas kasılmaları genellikle birkaç dakika sonra kendiliğinde geçer. Bacakta kramp ve kasılmalar hızlı geçse de,ağrı hissi daha uzun süre kalabilir. Hamilelikte olan bacak ağrısı ve kasılmalar magnezyum ve kalsiyum eksikliği nedeniyle olabilir. Gebelikte artan kilolar bacak ağrısının başlıca nedenlerindendir. Anne adayının bacak kaslarının ne kadar güçlü olduğu ile bağlantılı olan bu durum özellikle ileri yaş gebeliklerinde daha şiddetli olur. Hamilelik süreci zaten aşırı kilo ile başladıysa bacak ağrıları neredeyse kaçınılmaz olur. Bacaklara binen yükün günden güne ağırlaşması, ağrı kesici ve dinlenmekle geçmeyen baldır ve bacak ağrılarını ortaya çıkarır.
8. Çocukluk Dönemi: Çocukluk çağında görülen, her iki alt bacakta birden olan, 3 günden kısa süren ve tekrarlayıcı nitelikte olan bacak ağrıları, çoğunlukla büyüme ataklarından kaynaklanır. Çocukluk döneminde oluşan bacak ağrılarında şişlik, kızarıklık, morluk gibi belirtiler olmaz. Geceleri başlayan bu ağrılara, özellikle 4 ile 6 yaş aralığındaki çocuklarda ve ergenlik döneminde sıklıkla rastlanır. Herhangi bir hastalığın işareti olmayan çocukluk dönemindeki bacak ağrıları sıklıkla geçicidir.
9. Elektrolitler bozuklukları: Elektrolitler sodyum, potasyum ve kalsiyum gibi minerallerdir ve kaslarınızın düzgün çalışmasına yardımcı olur. Egzersiz yaparken terle birlikte su ve elektrolit kaybeder, bu kayıp fazla miktarda olursa ve yerine konmazsa bacaklarda ağrı,kramp veya uyuşmalara sebep olabilir. Belirli mineralleri içeren yiyeceklerle birlikte su veya elektrolit içeren spor içecekleri tüketmek faydalı olabilir.
10.Travma: Bacaklarda meydana gelen düşme, kaza veya yaralanma sonucu oluşan kırıklar, çıkıklar veya burkulmalar bacak ağrısına neden olabilir.
Bacak Ağrısı Nasıl Geçer ve Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bacak ağrısının tedavisi, ağrıya neden olan faktörlerin belirlenmesi, doğru tanı konulması ve tanıya yönelik uygulanan tedavilerle yapılabilir. Tedavi yöntemleri olarak:
Bacak ağrısını önlemek için neler yapabiliriz?
Hepinize bacak ağrılarından uzak, sağlıklı günler dilerim..
Prof.Dr.Mert Dumantepe
Kalp ve Damar Cerrahisi